Dossier: toekomst van de Zwalmse kerken

Begin 2013 ontstond er enige commotie in Zwalm na enkele uitspraken van het huidige bestuurdat er mogelijks maar één van de twaalf Zwalmse kerken zou behouden worden. Uitspraken die zowel bij ons als een groot deel van de bevolking voor verwondering zorgden en die ons er toe aanzetten om onze eigen visie op de toekomst van de Zwalmse kerken uit te werken. Ondertussen sprak ook de kerkelijke overheid zich uit.

Zwalm kampt inderdaad met een heel groot aantal kerken die niet meer zo frequent gebruikt worden. Maar ze daarom zomaar sluiten gaat ons te ver. De toekomst van de kerken is een lokale discussie en moet dan ook lokaal, met de bevolking, besproken worden. Er moet rekening gehouden worden met de lokale wensen, de draagkracht van elk dorp, de bouwfysieke toestand van de kerk, enz. Bovendien nemen kerken in een landelijk dorp nu eenmaal een nog meer centrale positie in dan bvb. in een stad.

De visie van N-VA Zwalm op de toekomst van de kerken kan samengevat worden in vier krachtlijnen: (1) behoud van alle kerken, (2) herschikking van de erediensten, (3) behoud van alle kerkhoven en (4) geen afbraak of ontwijding (herbestemming) maar valorisatie, medegebruik en nevenbestemming.

1. Behoud van alle kerken: N-VA Zwalm opteert er resoluut voor om alle Zwalmse kerken te behouden. Eerst en vooral omdat zij deel uitmaken van ons cultureel erfgoed en van de Vlaamse cultuur die de Vlaamse Ardennen typeert. Onze dorpen, kerken en kerkhoven zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en we moeten dit erfgoed dan ook koesteren en verder ontwikkelen. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat de Zwalmse inwoners kunnen gedoopt worden, kunnen trouwen of begraven worden in het dorp en kerk van hun keuze zonder dat er hier van bovenaf een beperking aan wordt opgelegd.

2. Herschikking van de erediensten: Het behoud van alle kerken moet wel gepaard gaan met een herschikking van de erediensten. Echter, eerder dan alle vieringen te concentreren in louter één kerk, zoals de kerkelijke overheid vooropstelt, kiezen wij ervoor om de eredienst beurtelings te organiseren in een andere kerk. Op deze manier vindt er in elke Zwalmse kerk ten minste zeswekelijks een viering plaats. De vieringen zien we, naar analogie met de protestantse kerk, ook graag gekoppeld aan een ontmoetingsmoment voor de lokale gemeenschap na de dienst, met een koffie of aperitief. Zo kan de kerk ook evolueren naar haar kernfunctie van ontmoetingsplaats en kloppend hart van de gemeenschap.

3. Behoud van alle kerkhoven: N-VA Zwalm ijvert tevens voor het behoud van alle Zwalmse begraafplaatsen. De idee van één centraal kerkhof zijn wij aldus niet genegen. Zoals gezegd, moet iedereen zoveel mogelijk begraven kunnen worden in zijn eigen dorp. Bovendien kunnen de kerkhoven op sommige plaatsen nog uitgebreid worden (vb. Dikkele, Paulatem en Meilegem). Waar de ruiming van een kerkhof zich echt opdringt, moet dit intelligent gebeuren. Zo kunnen grafzerken, waarvan de concessie niet hernieuwd werd, bvb. overgekocht worden door mensen die dat wensen. Verder dienen geruimde graven omwille van einde concessie (na 50 of 100 jaar) met respect geruimd te worden in een massagraf met vermelding van de namen van de overledenen.

4. Valorisatie, medegebruik en nevenbestemming: Onze keuze voor het behoud van de kerken, en dus de afwijzing van afbraak of ontwijding, betekent echter niet dat er geen andere activiteiten in kunnen plaatsvinden. Integendeel, nevenactiviteiten (valorisatie) en zelfs medegebruik en nevenbestemming moeten aangemoedigd worden. Het heeft namelijk geen zin om gewoonweg de huidige situatie (in alle kerken erediensten en occasionele nevenactiviteiten) te bestendigen en uit te breiden. Ten slotte zullen de onderhouds-, renovatie- en werkingskosten voor de kerken hierdoor niet verminderen. Daarom moeten er ook meer gedurfde keuzes worden gemaakt.

Zo moeten alle kerken (nog meer) openstaan voor occasionele nevenactiviteiten georganiseerd door de lokale verenigingen en gemeenschap zoals bvb. concerten, brunches, toneelopvoeringen, enz. Deze activiteiten moeten uiteraard sereen zijn, aangezien er aan de meeste kerken een kerkhof grenst. Verder moeten er ook gesprekken komen met de protestantse gemeenschap van Horebeke om de mogelijkheid na te gaan om samen van een kerk gebruik te maken. Dit in overleg en onder supervisie van de kerkelijke overheid. Ten slotte moeten de kerken ingeschakeld worden in het gemeentelijk cultuur-, toerisme- en verenigingsbeleid:

Cultuurbeleid: De kerken daar best toe bestemd, zouden kunnen uitgebouwd kunnen worden tottentoonstellingsruimten. Concreet kan de gemeente een samenwerking aangaan met een erkend Vlaams museum om temporeel enkele kunstcollecties naar Zwalm te halen. Dit zou een win-win-situatie opleveren: Het zou het museum toelaten om enkele belangrijke gestockeerde kunstwerken uit de kelders aan het publiek te tonen en voor Zwalm zou het een stimulans geven aan het cultuurbeleid en bij uitbreiding aan het toerisme en de lokale economie.

Toerismebeleid: Verder zijn we van mening dat de Zwalmse kerken, tezamen met onze groene landschappen, dorpsgezichten en kastelen, moeten worden ingebed in een echt toerismebeleid. Zo moeten fietsroutes, en waarom zelfs geen oldtimer-circuits of routes voor ruiters, actief gepromoot worden.

Verenigingsbeleid: Ten slotte moet men in Zwalm de verenigingen logistiek beter ondersteunendoor hen ontmoetings- en activiteitenruimte ter beschikking te stellen, iets waar er momenteel een groot tekort aan is. De huidige onderbenutting van de Zwalmse kerken biedt hier dan ook een kans: Zo kunnen deze (gedeeltelijk) opengesteld worden voor verenigingen die van de ruimte gebruik kunnen maken als vergaderzaal, muziekzaal of een kunstatelier.

De voorstellen die wij hier doen om het gebruik van de kerken te verruimen staan open voor de opmerkingen en bijkomende adviezen van experts ter zake en kunnen dan ook nog te allen tijde aangepast worden. We maken echter wel al resoluut de keuze om alle kerken en kerkhoven te behouden voor erediensten en om deze bijkomend te combineren met nevenactiviteiten, medegebruik en nevenbestemming. 

Het volledige dossier vindt u hieronder.